ระบบการจัดการเรียนรู้การผลิตข้าวอินทรีย์ของศูนย์เรียนรู้ปราชญ์ชาวบ้านในจังหวัดสุรินทร์

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา ระบบการจัดการเรียนรู้การผลิตข้าวอินทรีย์ของศูนย์เรียนรู้ปราชญ์ชาวบ้าน ทำการศึกษา ด้วยการเข้าร่วมประชุมและสังเกตแบบมีส่วนร่วม รวบรวมข้อมูลทุติยภูมิ และข้อมูลปฐมภูมิด้วยการสัมภาษณ์แบบกึ่งโครงสร้าง (semi-structure interview) ทั้งในรูปแบบการสัมภาษณ์กลุ่ม 2 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มคณะกรรมการบริหารศูนย์เรียนรู้ฯ 7 ราย และคณะกรรมการกองทุนข้าวสุรินทร์ 3 ราย และสัมภาษณ์เดียวครัวเรือนเกษตรกร 3 ราย พบว่า ศูนย์เรียนรู้ปราชญ์ชาวบ้านเกิดจากประสบการณ์ความล้มเหลวจากการปลูกพืชตามกระแสหลักมีผลทำให้มีหนี้สิน จึงหันมาใช้หลักธรรมที่ เรียกว่า “พุทธเกษตร” ซึ่งเป็นการดำเนินชีวิตด้วยการปฏิบัติจริงอย่างมีเหตุ มีผล เกิดความรู้ฝังลึก โดยยึดหลักอริยสัจ 4, อิทธิบาท 4, อปริหานิยธรรม และอตหิ อตโนนาโถ ทำให้เกิดแนวคิด อุดมการณ์ มีภาวะผู้นำและการเป็นผู้นำกลุ่ม จากประสบการณ์และการแก้ปัญหาดังกล่าวปราชญ์ชาวบ้านจึงจัดระบบการเรียนรู้ โดยการแลกเปลี่ยนเรียนรู้จากชีวิตจริง มีการวิจัยเพื่อสร้างองค์ความรู้ทำให้เกิดปัญญา เน้นวิธีคิดและการเรียนรู้ร่วมกันอย่างต่อเนื่องของบุคคลที่มีความสนใจในการพึ่งตนเองอย่างเสมอภาค มีการจดบันทึกองค์ความรู้ที่เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่น เพื่อนำมาแก้ปัญหาการผลิต มีการพัฒนาหลักสูตรจากการปฏิบัติและประสบการณ์จากชีวิตจริง ในหลักสูตรเน้นการปฏิบัติมากกว่าทฤษฎี ด้วยการจัดกลุ่มย่อยเพื่อเรียนรู้ปัญหา คิดวิเคราะห์อย่างเป็นระบบด้วยเหตุด้วยผล ทบทวนอดีต ปัจจุบัน อนาคต เห็นความสำคัญของตนเอง ครอบครัว ชุมชนและประเทศชาติ สร้างจิตสำนึก ทำให้เกิดแรงบันดาลใจ ปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์ จึงเกิดการเปลี่ยนแปลงระบบการผลิตข้าวจากเคมีเป็นอินทรีย์ รวมทั้งสร้างความหลากหลายทางชีวภาพ สร้างกัลยาณมิตร โดยการสร้างเครือข่ายแบบแนวราบ มีการประชุมอย่างต่อเนื่อง เพื่อสร้างความเข้มแข็งของเครือข่าย ผลการเรียนรู้เกิดนวัตกรรมในเครือข่าย ปัจจัยที่มีผลต่อความสำเร็จในการผลิตข้าวอินทรีย์มีดังนี้ การมีแนวคิดในการพึ่งตนเอง ความต้องการความมั่นคงและปลอดภัยด้านอาหาร ต้องการมีรายได้หลักจากการจากทำเกษตรผสมผสาน เข้าสู่กระบวนการเรียนรู้และการจัดการความรู้ มีกระบวนการคิดและวิจัยในไร่นา และสร้างขยายเครือข่าย ระบบการจัดการเรียนรู้ศูนย์เรียนรู้ปราชญ์ชาวบ้าน เน้นการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมโดยใช้ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง สร้างจิตสำนึก คุณธรรม จริยธรรมและการพึ่งตนเอง ในขณะที่มีสภาวการณ์ภายนอกมีความแปรปรวนสูงโดยคำนึงถึงบริบทชุมชนและครัวเรือนเป็นฐาน