วิทยาศาสตร์การกีฬากับการพัฒนาชุมชน: จากหลักการสู่การพัฒนาอย่างยั่งยืน
คำสำคัญ:
วิทยาศาสตร์การกีฬา, การพัฒนาชุมชน, กิจกรรมทางกาย, สุขภาวะ, สังคมไทยบทคัดย่อ
การเปลี่ยนแปลงทางสุขภาพและโครงสร้างสังคมในศตวรรษที่ 21 ได้ผลักดันให้ชุมชนต้องเผชิญความท้าทายที่หลากหลาย ทั้งโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง ภาวะสุขภาพจิตถดถอย และการเข้าสู่สังคมสูงวัยอย่างสมบูรณ์ วิทยาศาสตร์การกีฬาจึงมีศักยภาพในการเป็นเครื่องมือเชิงระบบเพื่อขับเคลื่อนการพัฒนาชุมชนอย่างรอบด้าน บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) สังเคราะห์และนำเสนอภาพรวมเชิงบูรณาการของบทบาทวิทยาศาสตร์การกีฬาในการพัฒนาชุมชนในมิติต่าง ๆ อย่างเป็นระบบ 2) วิเคราะห์กลไก แนวทาง และนวัตกรรมในการประยุกต์ใช้ในระดับชุมชน พร้อมระบุความท้าทายและโอกาสในบริบทของประเทศ ไทย และ 3) เสนอข้อเสนอแนะเชิงยุทธศาสตร์สำหรับการวิจัย การกำหนดนโยบาย และการดำเนินงานในอนาคต โดยอาศัยการทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบ ผลการสังเคราะห์พบว่าวิทยาศาสตร์การกีฬาได้ขยายบทบาทจากการพัฒนาศักยภาพนักกีฬาไปสู่การเสริมสร้างสุขภาวะทั้งด้านร่างกายและจิตใจ การสร้างทุนทางสังคมและวัฒนธรรม การเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจ และการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านกิจกรรมทางกาย โดยกลไกสำคัญ ได้แก่ การประเมินบริบทแบบมีส่วนร่วม การออกแบบโปรแกรมเฉพาะกลุ่มที่อิงหลักฐานเชิงประจักษ์ และการถ่ายทอดองค์ความรู้ควบคู่กับการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล เช่น อุปกรณ์สวมใส่ ปัญญาประดิษฐ์ขนาดเล็ก และระบบติดตามสุขภาพสำหรับกลุ่มเปราะบาง ทั้งนี้ แม้จะมีข้อจำกัดจากความเหลื่อมล้ำเชิงโครงสร้างและอุปสรรคทางวัฒนธรรมแต่ประเทศไทยยังมีทุนทางสังคม ภูมิปัญญาท้องถิ่น และแนวโน้มด้านสุขภาพที่เอื้อต่อการพัฒนาอย่างสร้างสรรค์ นอกจากนี้ผู้เขียนได้ให้ข้อเสนอเชิงยุทธศาสตร์ 4 ด้าน ได้แก่ การวิจัยแบบสหสาขาวิชา การกำหนดนโยบายที่บูรณาการกีฬาและสุขภาวะ การเสริมสร้างสมรรถนะนักวิทยาศาสตร์การกีฬาระดับชุมชน และการใช้เทคโนโลยีอย่างเป็นธรรม ทั้งนี้เพื่อให้วิทยาศาสตร์การกีฬากลายเป็นกลไกสำคัญในการขับเคลื่อนสุขภาวะชุมชนอย่างยั่งยืนในระยะยาว
เอกสารอ้างอิง
Bassanello, M., Geppini, R., & Li, X. N. (Eds.). (2025). Current trends in community health models. BoD–Books on Demand. https://doi.org/10.5772/intechopen.114702
Brach, J. S., & Juarez, G. A. (2024). Community-based exercise programs for older adults. In Exercise for aging adults: A guide for practitioners (pp. 145–154). Springer International Publishing. https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-031-52928-3_10
Bussamongkhon, P., & Thonglong, T. (2024). The effects of traditional Thai Northeastern dance exercise program on health–related physical fitness in elderly of Thailand: A randomized controlled trial. Journal of Exercise Physiology Online, 27(1), 49–61. https://www.asep.org/asep/asep/JEPonlineFEBRUARY2024_Thanumporn%20Thonglong.pdf
Chinnasee, C., Brady, W. S., Choosakul, C., & Widiasmoro, N. (2025). Sport and exercise science: Its role in health behavior and health promotion. In Handbook of concepts in health, health behavior and environmental health (pp. 1–21). Springer Nature Singapore. https://link.springer.com/rwe/10.1007/978-981-97-0821-5_116-1
Chou, Y. C., Uwano, T., Chen, B. W., Sarai, K., Nguyen, L. D., Chou, C. J., Mongkolsawadi, S., & Nguyen, T. T. (2024). Assessing disability rights in four Asian countries: The perspectives of disabled people on physical, attitudinal and cultural barriers. Political Geography, 108, 103027. https://doi.org/10.1016/j.polgeo.2023.103027
Covington, K. R., Hidde, M. C., Pergolotti, M., & Leach, H. J. (2019). Community-based exercise programs for cancer survivors: A scoping review of practice-based evidence. Supportive Care in Cancer, 27, 4435–4450. https://doi.org/10.1007/s00520-019-05022-6
Crisp, P. (2022). Changing behaviours in community sport: A precis of sport programme practice and the principle of empowerment for participants. Research Journal of Sports and Health Psychology, 4(1), 1–4. https://www.pubtexto.com/pdf/?changing-behaviours-in-community-sport-a-precis-of-sport-programme-practice-and-the-principle-of-empowerment-for-participants
Daungsupha, K., Pansakun, N., Srisookkum, T., Manotham, M., Promma, N., Somjit, P., & Lidchiwwong, P. (2025). Physical activity and associated factors among older adults with non-communicable diseases in rural Northern Thailand. Universal Journal of Public Health, 13(1), 160–168. https://doi.org/10.13189/ujph.2025.130116
Dutta, S., Evanovich, J., & Klein, M. (2025). Shifting from the status quo: A conceptual framework to enhance the field of sport for development integrating the capabilities approach and critical pedagogy. Youth, 5(2), 35. https://doi.org/10.3390/youth5020035
Farrance, C., Tsofliou, F., & Clark, C. (2016). Adherence to community based group exercise interventions for older people: A mixed-methods systematic review. Preventive Medicine, 87, 155–166. https://doi.org/10.1016/j.ypmed.2016.02.037
Gilbert, N., Dudfield, O., & Bull, F. (2024). Embracing community sport to promote global health. The Lancet Diabetes & Endocrinology, 12(9), 616–617. https://doi.org/10.1016/S2213-8587(24)00224-9
Giles, S., Fletcher, D., Arnold, R., Ashfield, A., & Harrison, J. (2020). Measuring well-being in sport performers: Where are we now and how do we progress? Sports Medicine, 50(7), 1255–1270. https://doi.org/10.1007/s40279-020-01274-z
Güngör, N. B., & Çelik, O. B. (2020). The effect of attitude towards sport of sports science faculty students on mental well-being. International Journal of Eurasian Education and Culture, 5(8), 468–493. https://ijoeec.com/Makaleler/1706111931_12.%20468-493%20nuri%20berk%20g%C3%BCng%C3%B6r.pdf
Horne, E. T., Bowers, M. T., & Green, B. C. (2024). Theory of development of and through sport. In Managing sport development (pp. 13–29). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003303411-3
Kaplanidou, K., & Potwarka, L. R. (2024). Sport events and community development. Taylor & Francis. https://doi.org/10.4324/9781003452744
Kaushik, A., Barcellona, C., Mandyam, N. K., Tan, S. Y., & Tromp, J. (2025). Challenges and opportunities for data sharing related to artificial intelligence tools in health care in low-and middle-income countries: Systematic review and case study from Thailand. Journal of Medical Internet Research, 27, e58338. https://doi.org/10.2196/58338
Khunnikom, P., Benjatanawat, S., Kaewtong, Y., Viseshasindhu, N., Haetanurak, P., & Wongluksanapan, T. (2025). Picturing transformation through wellness tourism: A qualitative explanatory report of physical activity project in Phuket, Thailand. Geo Journal of Tourism and Geosites, 58(1), 386–395. https://doi.org/10.30892/gtg.58135-1420
Lambert, E. V., & Bull, F. (2023). Physical inactivity and NCDs: Burden, epidemiology, and priority interventions. In Noncommunicable diseases (pp. 186–193). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003306689-28
Li, S., Cao, M., & Zhu, X. (2019). Evidence-based practice: Knowledge, attitudes, implementation, facilitators, and barriers among community nurses—Systematic review. Medicine, 98(39), e17209. https://doi.org/10.1097/MD.0000000000017209
Lindblom, J. W., Legg, E., & Vogt, C. A. (2022). Diving into a new era: The role of an international sport event in fostering peace in a post-conflict city. Journal of Sport for Development, 10(2), 72–88. https://jsfd.org/wp-content/uploads/2022/10/lindblom.et_.al_diving-into-a-new-era.pdf
Martín-Rodríguez, A., Gostian-Ropotin, L. A., Beltrán-Velasco, A. I., Belando-Pedreño, N., Simón, J. A., López-Mora, C., & Clemente-Suárez, V. J. (2024). Sporting mind: The interplay of physical activity and psychological health. Sports, 12(1), 37. https://doi.org/10.3390/sports12010037
McKay, T., Lampe, N. M., Barbee, H., Prasad, A., & Gonzales, G. (2024). An evidence-based framework for supporting older LGBTQ+ adults in rural communities: Findings from the LGBTQ+ social networks, aging, and policy study. Public Policy & Aging Report, 34(4), 150–153. https://doi.org/10.1093/ppar/prae019
McLaren, B. M., & Nguyen, H. A. (2023). Digital learning games in artificial intelligence in education (AIED): A review. In Handbook of artificial intelligence in education (pp. 440–484). https://doi.org/10.4337/9781800375413.00032
Shilton, T., & Milton, K. (2024). Achieving advocacy success - ISPAH’s long term strategy to advance physical activity as a priority in global health policy. Journal of Physical Activity and Health, 21(12), 1446–1452. https://doi.org/10.1123/jpah.2024-0214
Misener, K. E., Morrison, K. A., & Baxter, H. (2022). Community sport trends and future opportunities. In A research agenda for sport management (pp. 167–184). Edward Elgar Publishing. https://doi.org/10.4337/9781800378322.00019
Morgan, H., & Parker, A. (2023). Sport-for-development, critical pedagogy and marginalised youth: Engagement, co-creation and community consciousness. Sport, Education and Society, 28(7), 741–754. https://doi.org/10.1080/13573322.2022.2075336
Namvicha, K., Sujayanont, P., Kwuansawat, T., & Nithikathkul, C. (2025). Exercise behavior and quality of life of the elderly in Northeastern, Thailand. Edelweiss Applied Science and Technology, 9(3), 905–913. https://doi.org/10.55214/25768484.v9i3.5380
Oliveira, M. R., Sudati, I. P., Konzen, V. D. M., de Campos, A. C., Wibelinger, L. M., Correa, C., & Borghi-Silva, A. (2022). Covid-19 and the impact on the physical activity level of elderly people: A systematic review. Experimental Gerontology, 159(March), 111675. https://doi.org/10.1016/j.exger.2021.111675
Phanpheng, Y., Pongkan, P., Kusuma, I. D. M. A. W., Rohmansyah, N. A., Wongkiew, C., & Laha, W. (2024). La eficiencia de Ram Thai con Nueve Cuadrados de baile en el rendimiento físico y funciones cognitivas: Un modelo para la escuela de personas mayores (The efficiency of Ram Thai with Nine Square dance on physical performance and cognitive functions: A model for elderly school). Retos, 58, 836–843. https://doi.org/10.47197/retos.v58.107128
Pomkai, N., Potharin, D., Widyastari, D. A., Kaewpikul, P., Nilwatta, N., Chamsukhee, V., & Katewongsa, P. (2024). Effectiveness of an mHealth application for physical activity promotion among Thai older adults: A randomized controlled trial. INQUIRY: The Journal of Health Care Organization, Provision, and Financing, 61, 0046958024130986. https://doi.org/10.1177/00469580241309869
Ratanawichit, P., Arifwidodo, S. D., & Anambutr, R. (2025). Neighbourhood walkability, recreational walking, and their associations with physical activity and well-being in Bangkok, Thailand. Urban Science, 9(5), 154. https://doi.org/10.3390/urbansci9050154
Ruiz, M., & Robazza, C. (Eds.). (2020). Feelings in sport: Theory, research, and practical implications for performance and well-being. Taylor & Francis. https://doi.org/10.4324/9781003052012
Sáez-Gallego, N. M., Segovia, Y., & Abellán, J. (2024). Codesigning a motor story for promoting inclusion and critical thinking in preservice teachers: A participatory action research approach in physical education. Journal of Teaching in Physical Education, 1(aop), 1–12. https://doi.org/10.1123/jtpe.2023-0337
Sanprakhon, P., Suriyawong, W., Longphasuk, N., Khatichop, N., Arpaichiraratana, C., Wongwiseskul, S., Rattanaselanon, P., Pipatpiboon, N., & Thaipisuttikul, P. (2025). Effects of traditional Thai folk dance combined with cognitive stimulation program on behavior and cognition among older adults with cognitive decline: A randomized controlled trial. The Journal of Prevention of Alzheimer's Disease, 12(4), 100066. https://doi.org/10.1016/j.tjpad.2025.100066
Sawadpong, W., & Potisan, T. (2024). The study and analysis of behavior, patterns of physical activity promotion among citizens in Mueang District, Mahasarakham Province. Journal of Education and Learning, 13(3), 77–87. https://doi.org/10.5539/jel.v13n3p77
Sayadi, M., Farahani, A., Ghorbani, L., & Ghasemi, H. (2024). Identifying and analyzing the most important empowerment indicators of sport science education. Sport Management Journal, 16(1), 39–20. https://doi.org/10.22059/jsm.2020.296066.2397
Schulenkorf, N., Sherry, E., & Rowe, K. (2016). Sport for development: An integrated literature review. Journal of Sport Management, 30(1), 22–39. https://doi.org/10.1123/jsm.2014-0263
Sellami, M., Elrayess, M. A., Puce, L., & Bragazzi, N. L. (2022). Molecular big data in sports sciences: State-of-art and future prospects of OMICS-based sports sciences. Frontiers in Molecular Biosciences, 8, 815410. https://doi.org/10.3389/fmolb.2021.815410
Sibley, K. M., Tittlemier, B., Olarinde, F., Leadbetter, B. K., & Bouchard, D. R. (2024). Factors influencing older adult community fall prevention exercise implementation: A scoping review. Age and Ageing, 53(8), afae186. https://doi.org/10.1093/ageing/afae186
Sulaiman, A. I., Adi, T. N., & Runtiko, A. G. (2022). Community empowerment as socio-economic education of tourism villages based on local wisdom. Education Quarterly Reviews, 5(3), 54–67. https://ssrn.com/abstract=4160323
Tharawadeepimuk, K., Nanbancha, A., Limroongreungrat, W., Leelawapa, N., Wongsawat, Y., & Sroykham, W. (2024). Exploring frontal lobe brain activity and cardiovascular health benefits of Reusi Dat Ton: A neurophysiological and cardiovascular assessment. IEEE Access, 12, 145522–145529. https://ieeexplore.ieee.org/stamp/stamp.jsp?tp=&arnumber=10703057
Thomas, E., Benjamin-Thomas, T. E., Sithambaram, A., Shankar, J., & Chen, S. P. (2024). Participatory action research among people with serious mental illness: A scoping review. Qualitative Health Research, 34(1-2), 3–19. https://doi.org/10.1177/10497323231208111
Tongterm, T., Chimphali, K., Pongthanu, M., Pengseesang, T., Kaewma, J., & Namboonlue, S. (2024). The Thai folk game “Jik Sen” has become a recreational sport for older people in senior citizen schools. Physical Education Theory and Methodology, 24(4), 568–578. https://doi.org/10.17309/tmfv.2024.4.08
Wang, C., Zhang, P., Zhu, Y., Li, J., Yang, Y., Tan, X., Yang, L., & Huang, W. (2025). A theoretical model of sports and health integration to promote active health. BMC Public Health, 25(1), 1039. https://doi.org/10.1186/s12889-025-22237-x
Watson, P. K., Stendell, L., De Oliveira, C. Q., Middleton, J. W., Arora, M., & Davis, G. M. (2024). Perceived barriers to leisure-time physical activity among physically active individuals with spinal cord injury. Archives of Rehabilitation Research and Clinical Translation, 6(4), 100380. https://doi.org/10.1016/j.arrct.2024.100380
Wattanapisit, A., Hemarachatanon, P., Somrak, K., Manunyanon, S., Wattanapisit, S., Amornsriwatanakul, A., & Stoutenberg, M. (2024). Physical Activity with Sports Scientist (PASS) programme to promote physical activity among patients with non-communicable diseases: A pragmatic randomised controlled trial protocol. BMJ Open Sport & Exercise Medicine, 10(2), 1–6. https://doi.org/10.1136/bmjsem-2024-001985
Whitley, M. A., Collison-Randall, H., Wright, P. M., Darnell, S. C., Schulenkorf, N., Knee, E., & Richards, J. (2022). Moving beyond disciplinary silos: The potential for transdisciplinary research in sport for development. Journal of Sport for Development, 10(2), 1–22. http://hdl.handle.net/10453/158718
Xu, Y., Liu, Q., Pang, J., Zeng, C., Ma, X., Li, P., Ma, L., Huang, J., & Xie, H. (2024). Assessment of personalized exercise prescriptions issued by ChatGPT 4.0 and intelligent health promotion systems for patients with hypertension comorbidities based on the transtheoretical model: A comparative analysis. Journal of Multidisciplinary Healthcare, 17, 5063–5078. https://doi.org/10.2147/JMDH.S477452
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 คณะศิลปศาสตร์และวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ด
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์เป็นลิขสิทธิ์ของคณะศิลปศาสตร์และวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ด
ข้อความที่ปรากฏในบทความแต่ละเรื่องในวารสารวิชาการเล่มนี้เป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนแต่ละท่านไม่เกี่ยวข้องกับมหาวิทยาลัยราชภัฎร้อยเอ็ด และคณาจารย์ท่านอื่นๆในมหาวิทยาลัยฯ แต่อย่างใด ความรับผิดชอบองค์ประกอบทั้งหมดของบทความแต่ละเรื่องเป็นของผู้เขียนแต่ละท่าน หากมีความผิดพลาดใดๆ ผู้เขียนแต่ละท่านจะรับผิดชอบบทความของตนเองแต่ผู้เดียว
